Tips deel 4: 3. Een trein in je dorp

Voor veel mensen, brengt niets meer sfeer en nostalgie aan een dorp als een bewegende trein. De O-Schaal van Bachmann treinen die op spoor HO rijden hebben die combinatie mogelijk gemaakt, en betaalbaar. Ondanks de vrolijke kleuren voor Kerstmis, zijn dit geen speelgoedtreintjes.

Het zijn gedetailleerde, nauwkeurige modellen van echte treinen die eens in steden in Noord-Amerika reden. Maar nog beter, verkoos Bachmann om treinen en streetcars (een tram) te maken die perfect passen bij de meeste dorpen, zoals die van Lemax, Luville en Dept56. Op On30 schaal. Deze treinen voor dit seizoensartikel zijn meestal verfraaid met kleuren voor Kerst. Toch, maakt Bachmann ook On30 treinen in andere kleurenschema’s waarvan je het hele jaar door kan genieten. Voor diegene, zonder genoeg ruimte, om een complete baan rond hun dorp te zetten, heeft Bachmann de streetcars gemaakt, een tram met een omkeermechanisme, zodat het wagentje automatisch heen kan en weer terug.

Dat betekent dat deze treinen zo groot zijn als O, maar zij lopen op de maat EZ-Spoor van Bachmann HO, dat je bijna overal kan plaatsen. “O” in On30 betekent dat de treinen in de schaal van O zijn, en die is op schaal 1: 48 De meeste dorpen zijn ook ongeveer die schaal, vandaar dat zij zo goed samen gaan. “N30” betekent dat de treinen modellen van “echte” treinen zijn die op sporen liepen die vrij smal waren. Deze “smalle maat” treinen werden over het algemeen ingezet voor vrij kleine spoorwegen, en zij konden gaan waar het te duur zou geweest zijn om een “standaardmaat” spoorweg te bouwen.

Luville heeft in 2013 2 treinsets van fabrikant Hornby in de collectie toegeveoegd. De modellen “Caledonian Belle” & “GWR Passenger Freight” Beide sets zijn voor zien van een karakteristieke stoomlocomotief. In 2014 kwam Luville met een hele serie gebaseerd op het spoor. Daarover meer onder merken/Luville. Department56 (ooit onderdeel van Bachmann) heeft een paar jaar geleden een tijdje een trein in het assortiment gehad, maar laat dit tegenwoordig helemaal aan Bachmann over. Lemax heeft een “eigen” trein in hun collectie, deze betaalbare Hornby trein is wat eenvoudiger van opzet en is voorzien van wagonnetjes met kerstbomen. Ook deze trein is op de juiste schaal voor in een kerstdorp. In 2014 heeft Lemax ook een zeer betaalbare Cablecar (tram) op de markt gebracht.

De meeste modelbouw treinen zijn gemaakt naar echte voorbeelden. Ze zijn vaak zeer  realistisch en heel gedetailleerd. De eerste modelbouw treinen werkten met een opwindmechanisme en er waren modellen die op stoom werkten. Aan het einde van de 19de eeuw verschenen de eerste elektrische treinen.

Één van de eerste en de meeste prominente bedrijven die de Kersthuisjes van porselein maakten is Department 56 in de Verenigde Staten. Dit bedrijf begon ooit als relatiegeschenken afdeling 56 van de firma Bachmann, een groot bedrijf in Minneapolis USA. Opgericht in 1833 door Henry Carlisle. In 1899 fuseerd Carlisle’s bedrijf met een concurrerend bedrijf gerund door Henry G. Bachmann en veranderde zijn naam in Bachmann Bros. Echt bekend is Bachmann van haar modeltreinen. Bachmann is nog steeds de grootste verkoper van modeltreinen in de wereld. De Amerikaanse tegenhanger is Lionel.

Een van de andere grote namen op het gebied van modelspoor is het Duitse merk Märklin, dat niet alleen treinen en complete treinsets maakt, maar ook allerlei accessoires voor een complete baan, zoals seinpalen, stations, huisjes en decoratiemateriaal. Theodor Friedrich Wilhelm Märklin begint in 1859 met de vervaardiging van poppenkeukens. Zijn zonen presenteren in 1895 de eerste modelspoorbaan. Rondom de eeuwwisseling was de treinbaan maar een klein deel van het totale assortiment. Dat veranderde in 1935 met de introductie van de modelspoorbaan in schaal 00 (1:87). Nu konden de rails ook op een tafel uitgelegd worden. Werd daarvoor alleen de treinbaan tijdens kerst op de grond uitgelegd, nu kon de modeltrein het hele jaar door rijden. Märklin is in de loop van de jaren het bekendste Europese modelspoormerk geworden. Andere bekende Europese merken zijn Fleischmann, Trix en Roco.

Er is een verschil tussen modelbouw treinen en speelgoedtreinen. Speelgoedtreinen zijn over het algemeen minder realistisch dan modelbouw treinen. De eerste speelgoedtreinen werden gemaakt van gietijzer. Ze hadden geen aandrijving en vaak waren het modellen die je aan een touwtje moest voorttrekken. Aan het begin van de 20ste eeuw verschenen de eerste modelspoor treinen, onder andere van het genoemde Amerikaanse merk Lionel (O-schaal) en van Märklin (HO-schaal). Andere Amerikaanse bedrijven waren American Flyer, Ives en Marx. In Engeland had je het bekende merk Hornby. Niet alle merken overleefde maar onder de naam Hornby International zijn diverse modellen van de vroegere merken Lima, Rivarossi, Jouef en Arnold weer verkrijgbaar.

Wat voor schaal je het beste kunt kiezen, is normaal gesproken een kwestie van persoonlijke voorkeur, ruimte en budget om een modelbaan te bouwen. Maar om een trein een beetje in een Kerstdorp te passen kijken we naar een schaal die het beste past bij de huizen.

Nou we een beetje weten welke schaal er bij het dorp past kunnen we ons gaan oriënteren op het soort trein en waar deze verkrijgbaar zijn. Natuurlijk is het soort trein smaak gevoelig. Wil je een moderne uitstraling voor in je hedendaags Kerstdorp of moet het een nostalgische trein zijn uit vervlogen tijden? Rijd je trein alleen in de Kerst periode en mag hij volhangen met kerstversiering of is hij voor in het Hollandse landschap. Is er ruimte om de trein helemaal rond te laten gaan door het dorp of kan er eigenlijk alleen een stukje rails op en neer. 

Zoals in het stukje geschiedenis al te lezen was zijn er vele merken verkrijgbaar en elk merk heeft zo zijn eigen uitstraling. Er zijn treinen die nagemaakt zijn van bestaande treinen en er zijn modellen die geheel aan de fantasie van de ontwerper zijn ontsproten. Bijna elk merk heeft wel een speciale Kerst uitvoering en dat kan weer variëren van een enkele Kerstslinger aan de zijkant tot en met de Kerstman als machinist. Zelfs sneeuwpoppen als bemanning zijn we al eens tegengekomen. Dit laatste is natuurlijk zeer geschikt in een Lemax Santa’s Wonderland of een Department 56 North Pole dorp, maar zal totaal de plank misslaan in een Victoriaans dorp.

Department 56 heeft een paar jaar geleden een trein in het assortiment gehad, maar laat dit tegenwoordig helemaal aan Bachmann over. Naast de vele soorten treinen heeft Bachmann de streetcars gemaakt, een tram met een omkeermechanisme, zodat uw wagentje automatisch heen kan en weer terug. Voor diegene, zonder genoeg ruimte, ideaal om niet een complete baan rond hun dorp te hoeven zetten. Deze tram is bij de meeste dorpenbouwers verreweg favoriet. Zowel de uitstraling, schaal (0n30) en prijs zijn zeer gunstig voor onze hobby. Verkrijgbaar o.a. bij Tuincentrum Osdorp en Felinaworld.com (peil 2014)

PIKO.  In de HO- en N-wereld staat PIKO voor uiterst realistische treinen. Deze natuurgetrouwe treinen zijn, hoewel niet helemaal de juiste maat voor het dorp, uitermate geschikt als u een echte Hollandse trein wilt laten rijden. Ze hebben bijvoorbeeld een één op één kopie van de gele “hondenkop”. Omdat PIKO staat voor kwaliteit zit er een hoger prijskaartje aan. PIKO is o.a. rond de Kerst verkrijgbaar bij Intratuin en in de betere modelspoor winkels.

HORNBY liefhebbers hebben het niet makkelijk in Nederland omdat het Engelse merk nauwelijks meer te verkrijgen is in de reguliere modelbouwwinkels. De startsets in Kerst-uitvoering zijn echter in de tuincentra tijdens de Kerst nog wel redelijk verkrijgbaar. Deze relatief goedkope instapsetjes zijn op redelijke schaal voor het dorp. De kwaliteit mag je echter niet vergelijken met de HORNBY speciale modelspoor treinen.