Dickensville - Hindeloopen Sluishuis

Sluiswachterswoning in Hindeloopen

Het Sluishuis van Dickensville is in 2010 aan de Elfsteden Serie toegevoegd en is een miniatuurversie van de monumentale sluiswachterswoning aan 't Oost in de Friese Elfstedenstad Hindeloopen. De rechthoekig gevormde woning van de sluiswachter is tegen de dijk aangebouwd en bevindt zich naast een schutsluis en een houten ophaalbrug.

Sluiswachter bedient de sluis

Een sluiswachter, of ook wel een sluismeester genoemd, is verantwoordelijk voor de sluis, regelt het waterniveau en bedient tevens de ophaalbrug. Vroeger werd er bij sluizen soms ook sluisgeld geheven, vergelijkbaar met het betalen van tol op tolwegen, maar dat komt tegenwoordig nog zelden voor.

Sylhús met zeesluis

De sluiswachterswoning in Hindeloopen, die bekend staat als het Sylhús, werd gebouwd als dienstwoning voor de sluiswachter en dateert uit 1619, toen er in de dijk een houten zeesluis werd gebouwd. Door deze zeesluis ontstond er een verbinding tussen de voormalige Zuiderzee en de lager gelegen Zijlroede.

Schutsluis voor de scheepvaart

Een sluis die bedoeld is voor de scheepvaart wordt een schutsluis, verlaat of sas genoemd en bestaat uit een ruimte tussen twee sluishoofden, de zogeheten sluiskolk. De sluiskolk is aan beide uiteinden afgesloten met stevige sluisdeuren.

Sluiskolk met sluisdeuren

Wanneer een schip de sluiskolk in is gevaren, worden de sluisdeuren achter het schip gesloten en wordt het water in de kolk op peil gebracht. Hierdoor wordt het schip omhoog of omlaag gebracht naar het waterpeil van het andere watergebied. Dit wordt opschutten en afschutten genoemd. Wanneer het water hetzelfde niveau heeft bereikt, worden de sluisdeuren aan de voorzijde geopend en kan de schipper verder varen.

Stenen schutsluis anno 1700

Nadat de houten schutsluis naast het Hindelooper sluiswachtershuis in 1643 bijna volledig werd verwoest tijdens een zware storm, werd er een nieuwe sluis gebouwd. Toen de nieuw gebouwde sluis in 1669 ook niet bestand bleek te zijn tegen hevige storm, werd deze in 1700 vervangen door een stevige schutsluis van steen.

Leugenbank tegen topgevel noordzijde

In 1785 werd er tegen de topgevel aan de noordzijde van het sluishuis een zogeheten leugenbank met luifel en zijwanden gebouwd. De beschutte, overdekte ruimte had uitzicht over de Hylperhaven en was een ontmoetingsplaats voor bewoners, maar ook een verzamelplaats voor zeelieden die elkaar allerlei sterke verhalen vertelden.

Visafslag

Naast het vertellen van stoere verhalen, werd de leugenbank ook gebruikt als visafslag waar de vers gevangen vis met behulp van een veilingsysteem werd verhandeld. Als herinnering aan de visserij is er in 1908 een houten kunstwerk op de gevel boven de leugenbank geplaatst, die gemaakt is door de 23-jarige kunstenaar Theodorus Gerlsma.

Wonderbaarlijke visvangst

De bijbelse afbeelding in reliëf stelt de wonderbaarlijke visvangst van apostel Petrus voor en is gebaseerd op Lucas 5:1-11. Voor dit gedetailleerde kunstwerk hebben enkele Hindelooper vissers model gestaan. Een eeuw later is het houtsnijwerk vervangen door een replica van brons.

Open dakruiter op nok

De karakteristieke houten klokkentoren, die zich op de nok van de sluiswachterswoning bevindt, hoorde niet bij het oorspronkelijke ontwerp en is pas veel later, in de 19e eeuw op het dak geplaatst. Deze open dakruiter met een kleine spits wordt door de Hindeloopers ook wel de Oostertoren genoemd.

Sluiswachtershuis in miniatuur

Het sluishuis in miniatuur is nauwkeurig nagemaakt van het origineel en beschikt ook over een leugenbank, zesruitvensters en een open klokkentoren. Toch zijn er ook wel enkele verschillen tussen de twee huizen. Zo heeft het originele sluiswachtershuis een zadeldak met aan de zuidzijde een schilddak, terwijl de miniatuurversie enkel over een zadeldak beschikt.

Schaalmodel met kleine verschillen

Doordat de originele woning tegen een dijk aan is gebouwd, is de aangebouwde leugenbank hoog tegen de gevel geplaatst, terwijl die bij de miniatuur tot onderaan de gevel loopt. Ook ontbreekt het kleine raampje onderaan de zijgevel bij de kleine versie. Dat maakt het schaalmodel echter niet minder mooi.

Handgemaakt en handbeschilderd sluiswachtershuisje

Het prachtige handgemaakte en handbeschilderde sluiswachtershuisje heeft een afmeting van 19.2 x 13.6 x 22 cm (B x D x H) en is vervaardigd uit porselein. Het huisje kan verlicht worden met 2x AA batterijen, maar kan ook aangesloten worden op een adapter of de splitter van Dickensville (niet inbegrepen).